Ο ρομαντισμός είναι ένα από τα σημαντικότερα πνευματικά και καλλιτεχνικά κινήματα όλων των εποχών. Εκδηλώθηκε και κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία, στην Αγγλία, τη Γερμανία και τη Γαλλία, από τα τέλη του 18ου αιώνα έως τα μέσα του 19ου αιώνα. Με κάποια καθυστέρηση εμφανίζεται και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.
Ρομαντικοί Άγγλοι ποιητές:
Σέλλεϋ, Κητς, Μπάιρον (ο Λόρδος Βύρων), κ.ά.
Ρομαντικοί Γερμανοί συγγραφείς: H ομάδα «Sturm und Drang» («Θύελλα και Ορμή»), Σίλλερ, Γκαίτε, κ.ά.
Ρομαντικοί Γάλλοι συγγραφείς: Βίκτωρ Ουγκό, Λαμαρτίν, Σατομπριάν, κ.ά
Εκτός από τη λογοτεχνία, ο ρομαντισμός επηρέασε και τις άλλες τέχνες, όπως τη ζωγραφική (Ντελακρουά, Ζερικώ, Τέρνερ, Φρίντριχ, κ.ά.) και τη μουσική ( Μπετόβεν, Μπερλιόζ, Σοπέν, Λιστ, Βέρντι, Μέντελσον, Βάγκνερ, κ.ά.).
Ο ρομαντισμός ξεφεύγει από τα πλαίσια της τέχνης και διαμορφώνει μια στάση ζωής.
Τα χαρακτηριστικά του ρομαντισμού
– άρνηση του ορθολογικού πνεύματος του διαφωτισμού και αμφισβήτηση της τυποποίησης του κλασικισμού
– στροφή προς τη φαντασία και το συναίσθημα
– το απόλυτο, το ιδανικό και το υπερβολικό ελκύουν τον ρομαντικό καλλιτέχνη καθώς και το παράδοξο και μυστηριώδες
– διάθεση απαισιοδοξίας και μελαγχολίας
καθώς και νοσταλγία για τα περασμένα ( όχι όμως για το κλασικό παρελθόν)
Ως προς τη μορφή και τα εκφραστικά μέσα:
- ελευθερία στη μορφή, ποικίλα εκφραστικά μέσα και κυρίως δυνατές εικόνες,
- έντονος ρυθμός
- συνήθως έχουν στροφές, μέτρο και ομοιοκαταληξία
Ως προς τη θεματογραφία, οι ρομαντικοί δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση:
- στην έκφραση προσωπικών συναισθημάτων του «εγώ» του ήρωα ή του δημιουργού, έντονος ατομικισμός
- στην προσωπική εμπειρία της φύσης
- στο θεό και τη θρησκευτικότητα
- στον ηρωισμό και στους αγώνες για την ελευθερία
- στον έρωτα που συνήθως παρουσιάζεται εξιδανικευμένος, μελαγχολικός, ανολοκλήρωτος και καταδικασμένος
- στο θάνατο και το πένθος
- σε θέματα από τους μεσαιωνικούς ευρωπαϊκούς θρύλους (π.χ. οι ιστορίες του ιππότη Λάνσελοτ και του βασιλιά Αρθούρου), την παράδοση και την εθνική ιστορία των λαών
- σε υποβλητικά σκηνικά, όπως τα νυχτερινά φεγγαρόλουστα τοπία, σκιερά δάση, μυστηριώδεις λίμνες και ποτάμια, θάλασσα, άνεμος, ομίχλη, φυσικά τοπία σ’ όλες τις εποχές του χρόνου, τα ερείπια και οι αρχαιολογικοί χώροι, τα νεκροταφεία και οι τάφοι.
Για τον ελληνικό ρομαντισμό
Ο ελληνικός ρομαντισμός εκφράστηκε από τους Φαναριώτες ή τη λεγόμενη
Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή κατά την περίοδο 1830-1880.
Κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά:
– στροφή προς το ένδοξο αρχαίο παρελθόν, πατριωτική έξαρση και υμνολογία για τον ηρωικό αγώνα εναντίον των Τούρκων,
-μελαγχολική διάθεση και απαισιοδοξία, θέματα πένθους και θανάτου που φθάνουν στην υπερβολή,
– χρήση της καθαρεύουσας,
– ύφος ρητορικό & πομπώδες, στόμφος που σήμερα ενοχλεί.
Εκπρόσωποι του ελληνικού ρομαντισμού:
Αλέξανδρος και Παναγιώτης Σούτσος, Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, Γεώργιος Ζαλοκώστας, Σπυρίδων Βασιλειάδης, Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος, Αχιλλέας Παράσχος.
Προσοχή!
Στοιχεία ρομαντισμού μπορούμε να βρούμε και στην ποίηση ορισμένων ποιητών της Επτανησιακής Σχολής, όπως είναι ο Διονύσιος Σολωμός, ο Ανδρέας Κάλβος και ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης. Σ’ αυτούς μάλιστα τους ποιητές έχουμε υγιή και γόνιμη έκφραση των ρομαντικών στοιχείων.
